علی‌حیدری

مردم ایران بیش از ۵۰ سال است به‌دلیل وجود تورم‌ها به‌طور کاملا ناعادلانه‌ مالیات می‌دهند. در واقع چه مردم بخواهند و چه نخواهند، تورم مزمنی که وجود داشته، معادل یک مالیات اجباری بوده که همیشه آن را پرداخت کرده‌اند. پس می‌شود نتیجه گرفت دولت‌هایی که تاکنون آمده‌اند به‌دلیل نداشتن یک رویکرد اقتصادی مشخص و با تحمیل تورم به اقتصاد همواره از مردم مالیات گرفته‌اند و این روند همچنان ادامه دارد.

آیا چشم‌اندازی وجود دارد که دولت در سال آینده بتواند مالیاتی را که ۶۲ درصد افزایش داشته بگیرد؟ بله. مشروط به آنکه سر و سامانی به وضعیت اقتصادی فعلی بدهد. اقتصاد ایران امروز به کما رفته و حتی از رکود تورمی هم گذشته است و بیرون آوردن این مریض از بستر بیماری تنها از طریق علم اقتصاد میسر است.

دلیل دیگری که نظام مالیاتی ایران را ناعادلانه کرده، نهادهایی هستند که به صورت علنی و به هر دلیلی تاکنون مالیات نداده‌اند. پس اگر قرار است مالیاتی پرداخت شود ابتدا باید تکلیف نهادهای پولی بزرگ مشخص شود که بهترین محل درآمد مالیاتی دولت به‌شمار می‌روند. سپس با مشخص کردن وضعیت اقتصاد کلان می‌توان امیدوار به دریافت این مالیات در سال آینده شد. در غیر این صورت، فشار مالیاتی با رویه اقتصادی موجود، آسیب‌ها و بحران‌های اجتماعی را بیشتر خواهد کرد.

در ابتدا دولت باید افراد و نهادهایی که به‌راحتی فرار مالیاتی دارند، شناسایی کرده و آنها را در صف مالیات‌پردازی قرار دهد. به این صورت، دولت می‌تواند نزد مردم اعتمادسازی کند. در مرحله بعد باید اقتصاد کلان توسط حاکمیت تعریف و زمینه‌ساز خروج اقتصاد از کما شود. اقتصاد باید یک جان تازه بگیرد تا بشود دریافت مالیات را به هر سبک و سیاقی گرفت.

ساختار مالیاتی و اطلاعات و آمار در ایران به لحاظ بنیادی و پایه‌ای ساختار خیلی خوبی دارد اما مشکل در حال‌حاضر عدم‌اجرای قانون مالیات به شکل درست و عادلانه آن است. به‌عبارت دیگر، مشکل در عدم‌شفاف‌سازی چگونگی دریافت و هزینه‌کرد است. این مسئله است که زمینه فرار مالیاتی را فراهم می‌کند. حالی که نهادهایی اصلا مالیاتی پرداخت نمی‌کنند، یک کارمند جز تمام پرداخت‌های مالیاتی خود را تا لحظه آخر انجام می‌دهد. این مسئله ایجاد مشکل می‌کند و باید اجرای قانون به‌طورکامل انجام شود. 

در حال‌حاضر تز فکری مجلس و تیم اقتصادی دولت درباره مالیات‌ستانی متمرکز بر مالیات عایدی بر درآمد است. گرفتن مالیات از عایدی بر درآمد به لحاظ علمی درست است اما در عمل چون تعریف مشخصی از اقتصاد در ایران وجود ندارد و اقتصاد بیشتر دستوری است این مسئله می‌تواند ضربه سنگینی به بازار وارد کند، چراکه همین امروز هم بازار به‌خاطر بحران کرونا و نبود حمایت بالا و عملیاتی دولت ضربه خورده است. همچنین تحریم‌های خارجی و خودتحریم‌های داخلی و نداشتن برنامه منسجم در جهت همین مدیریت تورم اقتصاد را به کما برده و دیگر ظرفیت فشار مالیات عایدی بر درآمد را ندارد. مگر اینکه دگرگونی ایجاد شود و مسئولان اقتصاد و علم اقتصاد را بپذیرند و به‌کار ببندند. اگر علم اقتصاد پذیرفته شد می‌توان امیدوار بود این عایدی بر درآمد هم به خوبی دریافت شود.

اصولا کشورهای پیشرفته به‌دلیل داشتن وضعیت اقتصادی شفاف، نقشه راه مشخصی برای فعالیت‌ّهای اقتصادی داشته و مشخصا محل دریافت مالیات و محل خرج‌کرد مالیات آنها هم شفاف است. از این‌رو مردم این جوامع اقبال بیشتری نسبت به هزینه‌کرد و پرداخت مالیات نشان می‌دهند.

البته نوع و چگونگی دریافت مالیات در کشورهای گوناگون مانند ایالات متحده بین احزاب متفاوت است. به‌طور مثال، جمهوری‌خواهان یک رویکرد در دریافت مالیات دارند و دموکرات‌ها، رویکردی دیگر. دموکرات‌ها روی مالیات بیشتر بر اقشار ثروتمند تمرکز دارند و جمهوری‌خواهان بر کاهش مالیات بیشتر تمرکز می‌کنند اما به‌طور کل، چگونگی دریافت و چگونگی هزینه‌کرد مالیات شفاف است و می‌توان گفت در مجموع تقریبا ابهامی در دریافت مالیات در سطح جامعه وجود ندارد.

این گفتگو در روزنامه صمت ۱۶ بهمن منتشر شد

لطفن برای مشاوره و راهنمایی روی همین لینک کلیک نمایید